Abortus is een van de meest controversiële en veelbesproken onderwerpen in de politiek en de maatschappij. De wetten rondom abortus verschillen per land, en deze regelgeving wordt vaak wordt vaak beïnvloed door de culturele, gelovige en politieke achtergrond van een samenleving.
Recent is er een Nederland opnieuw een debat gevoerd in de Tweede Kamer over de abortuswet. Er wordt gesproken over het verkorten of zelfs afschaffen van de verplichte bedenktijd voor een abortus. Dit debat vindt plaats kort nadat in de Verenigde Staten door president Donald Trump veel vrouwenrechten werden teruggedraaid, wat bij veel mensen in Nederland zorgt voor verwarring en angst dat het hier ook zou kunnen gebeuren. Dit artikel onderzoekt hoe de abortuswetten wereldwijd geregeld zijn en wat de mogelijke gevolgen zijn van een aanpassing van de wet in Nederland.
Abortuswetten in Nederland
Nederland staat internationaal bekend als een progressief land op het gebied van vrouwenrechten en reproductieve gezondheid. Sinds 1984 is abortus hier wettelijk toegestaan tot 24 weken zwangerschap. Abortus is alleen toegestaan in klinieken en ziekenhuizen die hiervoor een vergunning hebben.
Momenteel geldt een verplichte bedenktijd van vijf dagen, waarin vrouwen die een abortus overwegen de tijd krijgen om hun beslissing te overwegen na de eerste afspraak bij een arts. Deze tijd is bedoeld voor vrouwen zodat ze zeker kunnen zijn van hun keuze. Het huidige debat in de Tweede Kamer richt zich op de vraag of deze verplichte denktijd misschien moet worden afgeschaft, zodat vrouwen zelf kunnen bepalen hoeveel tijd zij nodig hebben om deze beslissing te nemen. Voorstanders van het afschaffen van deze bedenktijd zeggen dat vrouwen zelf het beste weten wat goed voor hen is.
Angst voor een ‘Amerikaanse situatie’
De discussie in Nederland wordt beïnvloed door internationale ontwikkelingen. Vooral de situatie in de Verenigde Staten heeft veel onrust veroorzaakt. In Juni 2022 werd het historische arrest Roe v. Wade, dat sinds 1973 het recht op abortus in alle Amerikaanse staten garandeerde, teruggedraaid. Sindsdien hebben meerdere staten abortus grotendeels of volledig verboden.
Deze ontwikkeling roept veel vragen op: hoe veilig zijn vrouwenrechten nog wereldwijd, zullen andere landen Amerika’s voorbeeld volgen.
Volgens de Rutgers Stichting, een Nederlandse organisatie die zich inzet voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten wereldwijd, is het risico reëel: “Zodra vrouwenrechten onder druk komen te staan, is abortus vaak een van de eerste onderwerpen waar conservatieve regeringen zich op richten” zegt een woordvoerder van de stichting.
Abortus wereldwijd
De abortuswetgeving verschilt enorm van land tot land. Grofweg zijn er vier categorieën om ze te onderscheiden:
- Volledig legaal op verzoek
In landen als Nederland, Zweden, Canada en Australië is abortus legaal en toegankelijk. Vrouwen kunnen tot een bepaalde zwangerschapsduur op eigen verzoek een abortus ondergaan. Vaak is er wel sprake van bedenktijd of verplichte counseling.
- Legaal onder voorwaarden
In veel landen is abortus toegestaan, maar alleen onder specifieke omstandigheden, zoals verkrachting, incest, gevaar voor het leven van de moeder, of ernstige afwijkingen bij de foetus. Voorbeelden hiervan zijn Polen, Mexico, en India.
- Alleen bij levensgevaar voor de moeder
In landen zoals Brazilië, Nigeria en Indonesië mag abortus enkel worden uitgevoerd als het leven van de moeder in gevaar is. Andere redenen –hoe ernstig ook- zijn wettelijk niet toegestaan.
- Volledig verboden
In landen zoals El Salvador, Nicaragua en Malta is abortus in alle gevallen verboden, zelfs wanneer het leven van de moeder op het spel staat. Vrouwen kunnen hier jarenlang de gevangenis in gaan voor een miskraam die wordt verdacht van een illegale abortus.
Wat zijn de gevolgen van restrictieve wetten?
Strenge abortuswetten leiden niet tot minder abortussen – dat is een mythe. Uit onderzoek blijkt dat in landen met een verbod op abortussen evenveel of zelfs méér abortussen plaatsvinden als in landen waar het legaal is. Het verschil zit in de veiligheid: vrouwen in landen met een verbod bedenken vaak zelf een oplossing, illegale ingrepen of proberen een thuisrecept met pillen of kruiden, met alle mogelijke gezondheidsgevolgen als risico.
Een vrijwilliger bij een Nederlandse abortuskliniek vertelt: “Wij zien soms vrouwen uit landen waar abortus verboden is. Ze reizen hierheen met geld dat ze bij elkaar hebben gespaard, vaak in paniek. Het idee dat abortus hier makkelijk is, klopt niet helemaal – maar in vergelijking met sommige andere landen hebben we hier nog geluk.”
Wat kunnen wetwijzigingen betekenen?
Alsvde verplichte bedenktijd in Nederland wordt afgeschaft, zou dat voor veel vrouwen een stap vooruit betekenen. Zij zouden dan de ruimte krijgen om in hun eigen tempo tot een besluit te komen. Tegelijkertijd blijft de angst dat zo’n wijziging het begin zou kunnen zijn van een bredere herziening van vrouwenrechten – in een negatieve zin.
Rutgers laat weten dat het belangrijk is om het grotere plaatje te blijven zien. “Wetswijzigingen zoals in de VS beginnen vaak klein – een beperking hier, een extra controle daar – maar hebben uiteindelijk ernstige gevolgen. Daarom is het zo belangrijk dat mensen zich verdiepen wat er in eigen land speelt en zich uitspreken als rechten onder druk staan.”
Bewustwording
Overal ter wereld worden vrouwen geconfronteerd met wetten die hun zelfbeschikking beperken. De ene vrouw moet vijf dagen wachten, de ander riskeert jaren gevangenisstraf. Die ongelijkheid is extreem – en vaak stil.
Daarom is het belangrijk dat we blijven praten, schrijven en demonstreren. Niet alleen voor ons eigen land, maar ook voor vrouwen in landen waar hun stem nog wordt afgenomen. Door op te komen voor abortusrechten, komen we op voor iets dat groter is als onszelf: het recht op lichamelijke autonomie, voor iedereen.
