Een land is geen land zonder een regering. Er zitten nu al twee maanden op sinds de start van de formatievorming, maar door het uitstappen van Pieter Omtzigt (NSC) kan heel het formatieproces opnieuw beginnen. Een kabinetsformatie die er lang over heeft gedaan met maar liefst 299 dagen is kabinet Rutte-VI. Hoe werkt het formatieproces?
Het proces begint direct na de verkiezingen met besprekingen over de verkiezingsuitslag. De Kamervoorzitter doet dit dan met de fractievoorzitters, ook wordt er een verkenner aangewezen. In de eerste ronde na de verkiezingen is Gom van Striem aangewezen, maar paar dagen later heeft Ronald Plasterk de rol overgenomen door controversie rondom Gom van Strien.
Eerste fase: verkenningsfase
In deze fase gaat de verkenner in gesprek met alle fractievoorzitters. In dit gesprek gaat de verkenner kijken welke opties er kunnen zijn voor eventuele coalities. De verkenner geeft dan paar dagen daarna zijn verslag aan de Tweede kamer. De Tweede Kamer gaat vervolgens debatteren over het verslag, maar ook over de verkiezingsuitslagen. Meestal wordt er ook tijdens dit debat een informateur aangewezen. De desbetreffende informateur gaat vervolgens onderzoeken welke coalitie er mogelijk kan komen en dat deze coalitie voor een meerderheid kan regelen in de Tweede Kamer. Voor een meerderheid in de Tweede Kamer moet een coalitie 75 zetels hebben. In de eerste ronde van is Plasterk ook informateur geworden.
Tweede fase: informatiefase
In deze fase starten de inhoudelijke gesprekken met de informateur en onderhandelaars van partijen voor een coalitie die het meeste kans maakt. Het uiteindelijke doel is om een conceptcoalitieakkoord te hebben. In dit akkoord staan de belangrijkste beleidspunten voor het eerst volgende kabinetsperiode. Als de Tweede Kamerfracties met het coalitieakkoord eens zijn maakt de informateur een eindverslag. Hierna wordt de formateur benoemd door de Tweede Kamer.
Derde fase: informatiefase
In deze fase is de verdeling en de wil van de waarschijnlijke coalitiepartijen op nummer één. De formateur gaat vervolgens in gesprek met de kandidaten voor ministers en staatssecretarissen. Met als doel een benoeming op die plek in het kabinet. Vervolgens gaat in het constituerend beraad (dit is een bijeenkomst van alle kandidaat-ministers van een nieuw kabinet) een eindverslag van de formateur gepubliceerd.
Laatste fase: starten van kabinet
Na het verslag verklaren de beoogde leden van het nieuwe kabinet dat zij zich verbinden aan het coalitieakkoord. Hierna worden alle leden van het nieuwe kabinet beëdigd door de Koning. En wordt de bekende bordesscene met alle ministers gemaakt en is er eindelijk een regering.