Wereldwijd worstelen journalisten met beperkingen op hun vrijheid van meningsuiting, Ook in Nederland en Europa duiken steeds vaker signalen op van subtielere vormen van censuur. Ook zelfcensuur speelt een rol: journalisten die bewust bepaalde woorden, invalshoeken of thema’s vermijden om conflicten of ontslag te voorkomen.
Censuur in de journalistiek lijkt in Nederland iets voor ”verre landen”. Zo werd de talkshow van Jimmy Kimmel per direct stopgezet in de Verenigde Staten. Ook in China, hier hebben ze zelfs een ”Great Firewall”, dit controleert toegang tot informatie en blokkeert websites die niet overeenkomen met de Chinese ideologie. Maar ook Nederland kent vormen van censuur.
In deze ”miniserie” van 3 artikelen spreek ik met 3 verschillende personen/organisaties vanuit hun perspectief, hoe kijken zij tegen censuur in de journalistiek aan?
In Nederland zijn er gelukkig meerdere organisaties en hulplijnen voor journalisten. Bijvoorbeeld bij een dreigende situatie of als je twijfelt over een bepaald onderwerp of manier van aanpak.
Ik sprak Lisa Koetsenruijter, zij werkt bij de NVJ. De Nederlandse Vereniging voor Journalisten, deze vereniging beschermt journalisten.
”Zelf ben ik belangenbehartiger van de Nederlandse Vereniging van Journalisten. Dat houdt in dat ik opkom voor de belangen van, in dit geval dus: journalisten. Met en voor onze leden zorgen wij ervoor dat er in vrijheid het journalistieke beroep uitgeoefend kan worden, en dat er eerlijke afspraken gemaakt worden. NVJ onderhandelt met mediabedrijven/redacties en omroepen over contracten, werktijden, rouwverlof en andere arbeidsvoorwaarden. Zo vragen wij ons telkens af: wat hebben journalisten verder nodig?, om zo goed mogelijke hulp aan te kunnen bieden. De NVJ voert gesprekken met onder andere ministeries, de overheid en mediabedrijven om ongewenste bemoeienis en dus- censuur te voorkomen. De balie persvrijheid op de website van NVJ biedt advies aan over allerlei onderwerpen, van censuur tot tips en top. In uitzonderlijke gevallen is er ook een soort noodknop die je kan gebruiken voor directe veiligheid bij zeer bedreigende situaties.”
–
”Journalistiek is natuurlijk een heel belangrijk vak waarin ze vaak gezegd de ”luis in de pels” zijn. Daarom is het belangrijk dat journalisten in vrijheid kunnen blijven schrijven, zonder angst voor bedreigingen of andere omstandigheden. Daarom is een organisatie zoals de NVJ belangrijk. Voor jezelf opkomen als journalist kan erg lastig zijn in je eentje, bijvoorbeeld tegen de overheid, met 1 stem is het moeilijk jezelf te laten horen/kennen. Zelf doen is dus zwaar, maar met de NVJ staan we sterker en met maar liefst 8.000 leden maken we een grotere vuist. Bijvoorbeeld toen DPG Media RTL overnam, was NVJ daar om duidelijke afspraken te maken.”
–
Komt u in uw werk bij de NVJ gevallen van censuur tegen in Nederland?
”Er wordt zeker gesproken met journalisten over hoe valt het onderwerp, hoe wordt het in de media opgeblazen, wat zijn de gevolgen ervan. Dit kan leiden tot zelfcensuur, het expres niet schrijven over een bepaald onderwerp door de angst van de gevolgen hiervan. Dat zijn zeker dingen die journalisten in het achterhoofd houden. We merkten ook dat vrouwelijke journalisten zich vaak sneller onveilig en bedreigd voelen en ook vaker aan zelfcensuur doen. Zo is er ook een onderzoek gedaan bij vrouwelijke journalisten, PersVeilig was een onderzoek gestart naar de veiligheid van vrouwelijke journalisten in Nederland. Het onderzoek is bedoeld om inzicht te verkrijgen in de mate waarin vrouwelijke journalisten te maken krijgen met agressie en bedreiging en wat de impact hiervan is. De overheid zou geen negatieve invloed mogen hebben op de vrijheid van journalisten, dus ook geen ongewenste bemoeing. Het wordt ook moeilijker om politici te spreken over bepaalde onderwerpen. In Nederland zijn er dus zeker gevallen van censuur, maar gelukkig nog niet zo uiterst als Amerika met bijvoorbeeld de talkshow van Jimmy Kimmel.”
–
”De podcast persklaar van villamedia is zeker een aanrader om te beluisteren als zowel beginnend en ervaren journalist. In de laatste podcast ging het niet zo zeer over censuur in de media, maar wel over bronnen die op het laatst niet willen dat iets gepubliceerd wordt. Ook dat is iets wat als startende journalist zeker een beetje spannend kan zijn. Daarnaast is het belangrijk om je kenbaar te maken, goed aan te geven bij je bronnen hoe je iets aanpakt en je gemaakte media ook te laten inzien.
Bij de balie van de website persveilig kan je terecht voor vragen, zij zullen advies geven voor wat je bijvoorbeeld in zo’n situatie zou kunnen doen. Veel redacties hebben tegenwoordig ook een juridische afdeling, voor vragen en advies. Sta stil en denk goed na over hoe je onderwerp juist te brengen en weet dat er mensen zijn die helpen.
Zo moet je als journalist gewoon vrij kunnen zijn in je werk.”
